تصمیم گیری و انواع آن

تصمیم گیری فرایندی است که طی آن هر فرد  بر اساس خود شناسی و شناخت  محیط و شرایط موقعیت موجود ، دست به انتخاب می زند.  وقتی فرد با موضوع تصمیمی مواجه می شود به مطالعه خود و گزینه های پیش رو می پردازد و در این راستا اطلاعات زیادی را از افراد با تجربه و آگاه جمع آوری می کند به عبارت دیگر با افراد متخصص به مشورت می پردازد سپس تمامی گزینه های موجود را با واقع بینی تجزیه و تحلیل می کند و عواقب و پیامدهای آنها را در نظر می گیرد و در آخر مناسبترین گزینه را انتخاب می کند و آن را به اجرا در می آورد. افراد با توجه به ویژگی های شخصیتی و موقعیتی متفاوتی که دارند از سبک ها و روش ها ی مختلفی برای تصمیم گرفتن استفاده می کنند.که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

تصمیم گیری احساسی (شهودی): در این حالت بر اساس هیجان ها و حالات درونی تصمیم می  گیریم،یعنی فکرمان را تعطیل می کنیم و به قول معروف به دل مان گوش می دهیم.در این مدل تصمیم گیری از آینده نگری و منطق خبری نیست و مبنای انتخاب احساسات درونی فرد است،مثل فردی که می گوید "به دلم افتاده این کار رو انجام بدم بهتره".

تصمیم گیری اضطراری: بعضی از افراد در شرایطی که مجبورند تصمیم بگیرند و انتخاب کنند دچار اضطراب  می شوند.تعارض بین انتخاب ها و اضطراب آنقدر  نفس گیر و غیر قابل تحمل می شود که فرد نمی تواند به درستی تصمیم بگیرد.این افراد در این شرایط بدون اینکه سعی کنند اطلاعاتی در مورد انتخاب شان به دست آورند،برای اینکه از این همه تنش و فشار رهایی یابند یکی از گزینه ها را بدون فکر کردن انتخاب می کنند.در واقع انتخاب او به منزله ی فرار و رهایی از تنش موجود است.

تصمیم گیری اجتنابی ( تاخیری) : بعضی از افراد وقتی در شرایط تصمیم گیری ها و انتخاب های مهم زندگی قرار می گیرند سعی می کنند از این مسئله فرار کنند،این افراد خود را ضعیف تر از آن می بینند که بتوانند تصمیم گیزی کنند و مدام  امروز و فردا می کنند،یا خودشان را با گفتن این جمله که "بی خیال همه چیز درست می شه" به یک آرامش کاذب وزود گذر می رسانند.

تصمیم گیری تکانه ای ( آنی) :  در تصمیم گیری تکانه ای فردسریع و بدون تفکر تصمیم می گیرد یعنی به طور کلی بی خیال سبک و سنگین کردن مسائل می شود و در واقع بر اساس تکانه های آنی و زود گذر تصمیم گیری می کند،تصمیم هایی که معمولا خود افراد هم  بعدا از کارشان تعجب می کنند: "خودمم هم  نمی دونم چطوری شد این کار رو کردم." این جمله را خیلی از این افراد می شنویم.این تصمیم گیری یکی از خطرناک ترین سبک های تصمیم گیری است که ممکن است عواقب و پیامد های ناخوشایندی برای فرد و اطرافیانش داشته باشد،مثل خیلی از کسانی که نا خواسته و بر اساس یک تصمیم انی مرتکب جرمی شده اند.

تصمیم گیری مطیعانه (تسلیمی) : حرف گوش کن های بی چون و چرا معمولا این مدلی تصمیم می گیرند و انتظار دارند دیگران به جای آنها انتخاب کنند.جمله ی معروفی که از این افراد زیاد می شنویم "هر چی شما بگید." است.این افراداز اعتماد به نفس کافی برای روبه رو شدن با مسائل و مسئولیت های برخوردار نیستند و معمولا با سپردن حق انتخاب به دیگران به نوعی می خواهند از پیامدهای انتخاب شان شانه خالی کنند.

تصمیم گیری تقدیری : این مدل تصمیم گیری و قتی اتفاق می افتد که افراد مهارتی برای تصمیم گیری ندارند.همه چیز را به قضاو قدر نسبت می دهند و به قول خودشان شانسی انتخاب می کنند.در باور این افراد همه ی شکست ها و موفقیتها ی افراد وابسته به شانس و بخت و اقبال است.

تصمیم گیری تقلایی : در این نوع تصمیم گیری فرد بیش از اندازه وسواس به خرج می دهد و بیش از حد به تجزیه و تحلیل راه حلها و نتایج تصمیم می پردازد  و قضیه را بسیار پیچیده و بغرنج می کند و این امر باعث می شود فرصت را از دست داده  و از موقعیت به وجود آمده  نتواند استفاده مطلوب  و بهره ی لازم را داشته باشد. 

تصمیم گیری منطقی ( برنامه ریزی) : این نوع تصمیم گیری سالم ترین و بهترین نوع تصمیم گیری است چون فرد سعی می کند بر اساس فکر و منطق جلو برود و تلاش می کند همه ی اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری کند و بعد از سبک و سنگین کردن حسابی تصمیم بگیرد.در واقع همه ی جوانب را در نظر می گیرد و به پیامد های احتمالی انتخابش خوب فکر می کند و سود و زیان آن را می سنجد و در نهایت  یک تصمیم کاملا آگاهانه می گیرد. 

شما چگونه تصمیم می گیرید؟

دفتر مشاوره دانشجویی پردیس علامه طباطبایی اردبیل